ศิลปกรรมที่เกี่ยวข้องกับวิถีราชสำนัก “ธนบุรี พอดีนคร”

หลังจากที่สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ตากสินมหาราชได้ทรงกอบกู้บ้านเมือง ระบบราชสำนักก็ได้สูญสิ้นไปกับสงคราม พระองค์ทรงสถาปนากรุงธนบุรีเมื่อ พ.ศ.2310 และปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ พ.ศ.2311 จึงต้องรวบรวมนักปราชญ์ราชบัณฑิต ตามกฎมณเฑียรบาลกฎหมายตราสามดวง แนวปฏิบัติราชการต่าง ๆ อีกทั้งรวบรวมช่างผู้มีฝีมือที่หลงเหลือจากการกวาดต้อนของพม่ามาร่วมกันสร้างสรรค์ศิลปกรรม เพื่อให้มีครบถ้วนตามขนบประเพณี และคงความประณีตสวยงามที่พอเหมาะพอสม กับสถานการณ์บ้านเมืองที่เพิ่งรอดพ้นจากภาวะสงครามด้วยงบประมาณที่จำกัด เวลาที่เร่งรีบ วัสดุที่หายาก ช่างฝีมือที่เหลืออยู่น้อย จึงก่อให้เกิดวิถีศิลปะอาณาจักร ราชสำนักที่เรียบง่าย ด้วยพระองค์ทรงเป็นทั้งนักรบที่ยิ่งใหญ่และเป็นศิลปินผู้สร้างสรรค์ ศิลปกรรมกรุงธนบุรีจึงเป็นศิลปะ “เพื่อชีวิตและบ้านเมือง” จนอาจกล่าวได้ว่ากรุงธนบุรีแห่งนี้คือ “พอดีนคร” โดยมีงาน ศิลปกรรมที่นำเสนอในกลุ่มนี้ เช่น

• - กำแพงเมืองธนบุรี
• - ท้องพระโรง
• - พระตำหนักแพ
• - เจียดมุก ฯลฯ

ศิลปรรมที่เกี่ยวข้องกับวิถีศาสนา “ศาสนานำพาการสร้างสรรค์”

จากการฟื้นฟูบ้านเมืองให้กลับคืนสู่ความเจริญรุ่งเรืองอีกครั้ง หากแต่การสร้างบ้านเมืองในคราวนี้ เป็นการสร้างขึ้นบนพื้นฐานแห่งความพอดี ด้วยข้อจำกัด ประกอบกับบุคลิกภาพของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ที่วางพระองค์แบบพ่อปกครองลูก พระองค์ยังทรงใส่พระทัยในด้านพระพุทธศาสนา นอกจากนี้ยังเปิดกว้างให้กับศาสนาอื่นๆ ด้วยมีการสร้างโบสถ์คริสต์ กุฎีอิสลาม วัดจีนและวัดญวน ทรงดำริให้มีการซ่อมแซมบูรณะปฏิสังขรณ์วัดวาอารามต่างๆที่ทรุดโทรม ภายหลังการฟื้นตัวจากสงคราม ส่งผลให้การออกแบบสร้างสรรค์ งานศิลปกรรมแขนงต่างๆ ยังคงได้รับอิทธิพลจากสมัยกรุงศรีอยุธยา

การบูรณปฏิสังขรณ์พระอารามถือว่ามีความสำคัญ ในฐานะจุดเชื่อมต่อของยุคสมัยของงานศิลปะไทย รูปแบบดั้งเดิมเอาไว้ แต่ก็ไม่ลืมที่จะสร้างสรรค์และพัฒนาใหม่ ให้มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ตามวิถีชีวิตของชาวสยามในสมัยนั้น ที่ยังคงยึดมั่นในพระศาสนาและสร้างสรรค์ศิลป์เพื่อศาสนา โดยมีผลงานศิลปกรรมที่นำเสนอในกลุ่มศาสนา เช่น

• - พระอุโบสถ และ พระวิหาร
• - ตู้พระธรรม
• - พระแท่นวิปัสนา ฯลฯ